Gerakan Acheh Merdeka

Bendera GAM

Gerakan Acheh Merdeka atau GAM merupakan sebuah gerakan pemisah Acheh yang cuba membebaskan Acheh daripada penguasaan Indonesia. Indonesia merupakan negara yang mempunyai paling banyak pemisah wilayah di Asia Tenggara. Kumpulan pemisah itu terdapat di kawasan Bali, Irian Jaya, Timur Leste, Acheh, Sumatera dan banyak lagi. Kebanyakan kumpulan pemisah yang ada ini adalah kerana perasaan tidak puas hati yang diberikan oleh pemerintah NKRI. Daripada banyak kumpulan pemisah ini, boleh dikatakan hanya 2 sahaja yang berjaya iaitu kumpulan pemisah di Timur Leste yang berjaya memerdekakan negaranya dan juga Kumpulan Pemisah Acheh yang yang juga disebut sebagai GAM. Gerakan ini walaupun tidak berjaya untuk membawa keluar Acheh daripada Indonesia namun perjuangan yang dilakukan oleh gerakan ini telah berjaya memaksa Indonesia untuk memberi kuasa autonomi wilayah kepadanya.

Penentangan di Acheh berlaku dalam 2 fasa yang berbeza. Pada zaman awalnya pemberontakan penduduk Acheh keatas pemerintahan Indonesia adalah kerana keengganan Sukarno untuk menggunakan Islam sebagai dasar negara. Ini kerana Sukarno berpendapat, hanya nasionalisme yang mampu untuk menyatukan semua unsur, kekuatan, etnis, suku, golongan dan agama di berbagai daerah. Keadaan ini telah menyebabkan rasa tidak puas hati berlaku dalam kalangan masyarakat Acheh. Tengku Muhammad Daud Beureuh telah memimpin masyarakat Acheh melalui Darul Islam untuk menuntut kemerdekaan Acheh Darussalam. Perjuangan Daulah Islam dan Tentera Islam Indonesia ( DI/TII ) hanyalah perjuangan untuk menuntut untuk mewujudkan sebuah negara Islam di Acheh dan Indonesia.

Selepas kebanyakan pejuang DI/TII menyerah diri kepada Jakarta seperti Muhammad Natsir dan Syafruddin Prawiranegara menyerah kepada Sukarno perjuangan DI/TII menjadi semakin perlahan bahkan Syafruddin Prawiranegara yang juga telah mengajak pengikut untuk menyerah diri kepada Republik Indonesia. Tidak lama kemudian Daud Beureuh juga turut menyerah diri. Perjuangan rakyat Acheh untuk mewujudkan negara Islam telah pudar sehinggalah tahun 1976, semangat ini telah kembali lagi. GAM ini telah wujud setahun sebelum PEMILU 1977 namun ia bukanlah kumpulan yang dikenali pada waktu itu. Ini kerana pada masa itu sudah ada sebuah parti yang memperjuangkan Islam iaitu Parti Persatuan Pembangunan ( PPP ) telah dianggap mewakili suara Daulah Islam.

Gerakan Acheh merdeka telah dipimpin oleh Hasan Tiro iaitu seorang anak Acheh yang belajar di Amerika Syarikat. Hasan Tiro memainkan peranan penting dalam perjuangan rakyat Acheh. Walaupun GAM merupakan penerus kepada perjuangan Daulah Islam namun kumpulan pemisah ini mempunyai beberapa perbezaan yang ketara. Secara asasnya, GAM dibentuk oleh kumpulan orang tua yang berjuang semasa Daulah Islam dan juga golongan muda. Golongan tua ini mahu supaya Islam menjadi asas perjuangan untuk GAM namun golongan muda yang diketuai oleh Hasan Tiro pula mahukan perjuangan secara sekular. Oleh itu boleh dikatakan bahawa GAM telah berpecah sebelum tertubuh lagi. GAM telah ditubuhkan pada 4 Disember 1976. Perjuangan GAM ialah untuk menuntut kemerdekaan Acheh daripada Indonesia kerana dikatakan kemasukan Acheh ke dalam Indonesia adalah perbuatan yang tidak sah. Berbeza sekali dengan perjuangan Daulah Islam yang hanya mahukan sebuah negara Islam sahaja tanpa perlu pemisahan daripada Republik Indonesia ( RI ) . Jelas disini terdapat 2 perbezaan yang ketara dalam kumpulan pemisah di Acheh ini. Namun persamaan yang nyata ialah kedua-dua kumpulan ini menggunakan gerakan militer untuk mencapai tujuan. Kebanyakan menganggap Hasan Tiro merupakan tulang belakang dan pemimpin penting GAM namun pada saya tulang belakang sebenar kepada GAM ialah Daud Beureuh itu sendiri. Ini dikukuhkan melalui beberapa bukti contohnya ialah, semasa PEMILU 1977, telah berlakunya pertemuan antara sisa-sisa pejuang DI/TII dan sepakat untuk meneruskan perjuangan menentang kerajaan Jakarta dan keduanya kerana Daud Beureuh sendiri telah meminta bantuan daripada Hasan Tiro yang pada masa itu berada di Amerika untuk mencari senjata.

Walaupun pada awalnya GAM ini lebih kepada orentasi secular namun perkara ini telah dirubah untuk menjadi sebuah negara Monarki Islam seperti Arab Saudi. Bahkan lebih daripada itu, beliau mahu jawatan sebagai raja Acheh Darussalam dan beliau telah bertindak melantik anaknya Karim Tiro sebagai Putra Mahkota namun tidak dilayan oleh anaknya itu.

Perjuangan GAM ini pada peringkat awal boleh dibahagikan kepada 3 fasa penting. Fasa pertama pada tahun 1979 iaitu 2 tahun selepas PEMILU, GAM telah berjaya ditewaskan oleh tentera Indonesia sehingga menyebabkan gerakan ini menjadi gerakan bawah tanah. Kemudian fasa kedua ialah pada tahun 1989, apabila pulangnya gerila GAM dari latihan di Libya. Keadaan ini telah menyebabkan kerajaan Indonesia terpaksa untuk membuat satu operasi yang digelar sebagai Operasi Jaring Merah. Gerakan pada fasa kedua ini merupakan gerakan yang terpenting dilakukan oleh pihak GAM dimana mereka telah bertindak menyerang pos-pos tentera dan merampas senjata mereka. Pengalaman belajar gerila di Libya menyebabkan mereka mempunyai kemahiran dalam pertempuran gerila. Pada kali ini, GAM tidak dipimpin oleh golongan ulama atau golongan agama sebagaimana semasa Daulah Islam. Disebabkan kebenciaan penduduk Acheh dengan cara pentadbiran kerajaan Indonesia menyebabkan GAM mendapat sokongan yang kuat daripada penduduk tempatan. Isunya lebih kepada layanan kerajaan Indonesia keatas Acheh itu sendiri. Contohnya Acheh mempunyai hasil minyak yang banyak tetapi malangnya Acheh hanya mendapat hasil yang sedikit sahaja daripada minyak yang dimilki olehnya.

Gerakan penentangan yang kuat telah dilakukan oleh GAM sekitar pertengahan tahun 1990-an. Pada tahun ini, GAM telah bertindak menentang pemeritahan Jakarta sehingga memaksa Indonesia mengistiharkan Darurat keatas Acheh sehingga tahun 1998. Keadaan ini telah membenarkan untuk Tentera Indonesia iaitu ABRI bertindak sesuka hati untuk membunuh, menyeksa orang yang disyaki terlibat dengan GAM. Boleh dikatakan bahawa pembunuhan massal telah berlaku sehingga menyebabkan semakin ramai rakyat Acheh mula berpihak kepada GAM. Keadaan ini tentunya sukar untuk ABRI menghapuskan GAM. Perjuangan rakyat Acheh ini menyebabkan Indonesia terpaksa memberi autonomi wilayah kepada Acheh dan ia satu-satunya kawasan yang mendapat autonomi daripada Jakarta.