Pentadbiran Sultan Zainal Abidin III Terengganu

Sultan Zainal Abidin iii

Sultan Zainal Abidin III merupakan Sultan yang paling berjasa dan terkenal dalam sejarah negeri Terengganu. Sumbangan baginda dalam mempertahankan Terengganu dari penguasaan British amatlah terpuji. Semasengku Ma zaman pemerintahan baginda, baginda telah membahagikan wilayah-wilayah Terengganu untuk di jagai oleh pembesar-pembesar negeri. Pembesar yang terlibat dalam pembahagian ini merupakan keluarga terdekat baginda yang mana amat penting untuk menjaga survival politik baginda. Baginda telah bertindak menyerahkan sungai-sungai yang agak besar di kawasan Terengganu kepada kerabat baginda. YDM Tengku Muhammad menjaga kawasan Sungai Marang,Tengku Musa menjaga Sungai Kerteh, Tengku Khajki menerima sungai Nerus,Tengku Ngah menerima sungai Telemong,Tengku Abu Bakar dan Tengku Chik menerima sungai Dungun,Tengku Hitam menerima daerah Besut,Tengku Abdullah menerima sungai Paka. Tengku Mahmud menerima sungai Setiu dan Kluang,Tengku Ibrahim menerima Kemaman dan Kijal,Che Mat bin Abdul Rahim menjaga sungai Kemasik,Tengku Putera menerima sungai Merchang dan diserahkan kepada Tuan Bong dan Syed Abu Bakar. 

Terengganu merupakan sebuah negeri yang tidak mengamalkan sistem pembesar berempat mahupun berlapan. Ia menjalankan pentadbiran dengan sebuah Jamaah Mesyuarat Kerajaan memutuskan sesuatu hukuman yang ingin dijalankan atau membuat sesuatu pengistiharan.Anggota Jamaah pula dipanggil sebagai ahli mesyuarat. Pada zaman Sultan Zainal Abidin, Sheikul Islam di pegang oleh Engku Syed Abdul Rahman bin Muhammad al Idrus ataupun lebih dikenali sebagai Tokku Paloh. 

Masyarakat Terengganu merupakan masyarakat yang bebas. Namun mereka masih terikat kepada beberapa peraturan seperti Sistem Banci, Sistem Serah dan Sistem Kerah. Dalam sistem banci, rakyat dikehendaki membayar cukai sebanyak 1 ringgit bagi yang sudah berkhatan untuk membiayai pembuatan bunga emas untuk dihantar ke Siam. Selain itu,mereka juga akan dikenakan cukai sebanyak 5 sen setahun. Dalam sistem Serah pula,Yang Di Pertua Terengganu akan menghantar wakilnya untuk meminta penghulu menyerahkan wang atau hasil hutan. Terengganu telah melaksanakan hukum Islam sebagaimana yang termaktub dalam undang-undang Islam sehinggalah akhir kurun ke 19 dimana undang-undang Syariah ini mula diubah sedikit contohnya,bagi undang-undang mencuri, tidak lagi di potong tangan tetapi di hukum denda. Dalam kesalahan membunuh, pembunuh akan dihukum bunuh atau di membayar diat sebanyak 1200 ringgit. Jika orang kafir berzina dengan orang islam maka akan diberi pilihan samada masuk islam dan berkahwin atau dihukum penjara. Dizaman pemerintahan baginda British telah cuba untuk menguasai Terengganu. Namun peranan baginda dan Tokku Paloh telah mengagalkan usaha British tersebut sehinggalah kematian baginda dan Tokku Paloh barulah British berjaya menguasai Terengganu.