Krisis di Sarawak abad ke 19

( james brooke )

    

Keadaan kacau berlaku di Sarawak akibat daripada tindakan Sultan Brunei menghantar Pangeran Indera Mahkota bagi mengukuhkan kekuasaan politik dan ekonomi di Sarawak.Pangeran Indera Mahkota dikatakan seorang yang Zalim terhadap penduduk tempatan.Orang Bidayuh telah dipaksa bekerja di lombong antimoni seperti hamba.Kezaliman yang dilakukan akhirnya menimbulkan pemberontakan sekitar 1836 oleh pelbagai kaum yang tertindas di Sarawak.Datu Patinggi Ali daripada keturunan Datuk Merpati Jepang telah mengetui kepimpinan pemberontakan.Penglibatan orang melayu ini telah mengancam kekuasaan Brunei.Bagi mengatasi masalah itu,Sultan Brunei telah menghantar Pengeran Bendahara Pangeran Muda Hashim bagi mengatasi masalah ini.Kerjasama tidak diterima dari Pengeran Indra Mahkota menyebabkan masalah ini gagal diselesaikan.Disebabkan tiada kerjasama dari Pengeran Indra Mahkota,Pengeran Muda Hashim ingin pulang kembali ke Bunei namun dihalang oleh Sultan Brunei kerana takut Pengeran Muda Hasyim terlibat dalam konflik istana Brunei yang sedang hebat berlaku.Pada 15 Ogos 1839,James Brook telah tiba di Kuching.Beliau merupakan bekas tentera Syarikat Hindia Timur di India.Apabila bersara beliau membeli kapal Royalist dengan tujuan untuk mengembara dan berdagang.Semasa tiba di Singapura,Gabenor Singapura memintanya menghantar surat penghargaan British kepada Pengeran Muda Hashim kerana menyelamatkan kapal British.Kedatangan kali kedua Brooke diambil peluang oleh Pengeran Muda Hashim untuk menyuarakan hasratnya bagi menghapuskan pemberontakan yang berlaku.James Brooke menerima tawaran itu kerana dijanjikan menjadi Gabenor.Satu perjanjian sementara antara kedua mereka itu ditandatangani pada tahun 1841.Brooke hanya memerlukan hanya beberapa bulan sahaja untuk mematahkan pemberontakan yang berlaku.Sebagaimana perjanjian brooke telah dilantik menjadi Gabenor Sarawak dan perlu membayar ufti kepada Sultan Brunei dan warisnya sebanyak 2550 dolar setahun kepada Brunei.Perlantikan ini tidak dipersetujui oleh Indra Mahkota kerana telah mencabut jawatannya.Sultan Omar Ali terpaksa juga bersetuju dengan tindakan itu kerana James Brooke turut membawa beberapa kapal perang British.Perlantikan itu menunjukkan permulaaan kepada empayar orang putih di Sarawak dengan hanya keluasan 7000 batu persegi yang dipanggil Sarawak Proper.

    James Brooke telah memperkenalkan satu sistem pentadbiran yang kemas dan sememangnya berniat meluaskan kuasa.Ini dicurigai oleh Syariff Masahor yang merupakan pemerintah Sarikei yang disegani bukan sahaja oleh orang Melayu bahkan oleh orang Melanau dan Iban.Pada tahun 1853,James Brooke telah mengambil alih kawasan sekitar sungai Rejang bahkan telah membina kubu di Kanowit.Tindakan Brooke ini telah menggugat kekuasaan Syariff Masahor yang juga berkuasa di sungai Rejang.Syarif Masahor telah berpakat dengan Datu Patinggi Abdul Ghafur untuk mengahalau Brooke dari Sarawak.Pada 1859,Syariff Masahor telah menyerang Kanowit dan telah membunuh Charles Fox dan Henry Steel.Pada 1860,Syariff Masahor telah menyerang Kuching namun rancangannya telah diketahui oleh Brooke sehingga beliau menemui kekalahan.Brooke mengadu perkara itu kepada Sultan Brunei sehingga Syariff Masahor dibung negeri ke Singapura dan meninggal disana pada 1890.

    Tindakan perluasan kuasa yang dilakukan Brooke bukan sahaja tidak dipersetujui oleh Syariff Masahor dan Datu Patinggi Abdul Ghafur namun oleh kaum lain juga seperti Rentap.Mereka yang berada di sekitar Sungai Skrang telah dituduh oleh Brooke sebagai Lanun dan penjenayah.Ini menimbulkan kemarahan Rentap.Oleh itu,Rentap telah bertindak menyerang kubu Brooke di Sungai Skrang dan berjaya membunuh wkil Brooke disitu iaitu Alan Lee.Rentap telah bertindak membina kubu di Bukit Sadok.James Brooke telah menyerang Bukit Sadok namun gagal,3 tahun kemudian iaitu pada 1857 serangan sekali lagi dilancarkan namun turut gagal.Hanya pada 1861 serangan yang dilakukan berjaya selepas Brooke membawa meriam tembaga yang diberi nama Bujang Sadok.Tidak terhenti dengan Rentap,pada 1893,berlaku sekali pemberontakan puak Iban di Batang Lupar yang diketuai oleh Banting.Pada 1902,Brooke telah menyerang Banting namun gagal.Hanya serangan pada 1908 barulah Banting berjaya dikalahkan sedangkn Brunei telah berada dibawah kekuasaan British pada 1906 dengan meletakkan seorang residen.