Puteri Hang Li Po - Realiti @ Fantasi

Gambaran Puteri Li Po

Kisah Puteri Hang Lipo merupakah kisah yang sinonim dengan masyarakat Malaysia sekarang ini. Boleh dikatakan kebanyakan rakyat Malaysia tahu akan kisah Puteri Hang Lipo ini atau sekurang-kurangnya pernah mendengar nama puteri tersebut disebutkan. Cikgu-cikgu disekolah sering menyebutkan kisah ini di sekolah begitulah juga diakhbar-akhbar arus perdana di negara ini. Semasa Malaysia mengadakan hubungan diplomatik dengan China sekitar tahun 1970 semasa zaman pemerintahan Tun Razak, kisah Puteri Hang Lipo sering diulang-ulang untuk menunjukkan bahawa kedua-dua negara ini pernah mempunyai hubungan akrab semasa pemerintahan dinasti Ming dan juga Kerajaan Melaka dibawah Sultan Mansur Syah. Bahkan suatu masa dahulu pernah dilakonkan di TV1 kisah Puteri Hang Lipo ini.  Sumber utama mengenai Puteri Hang Li Po ialah Sejarah Melayu itu sendiri.

Dalam kisah tersebut, Puteri Hang Lipo dikatakan telah menjalinkan hubungan cinta dengan seorang panglima China sehingga kepada hubungan terlarang. Maharaja China pada masa itu, telah menjatuhkan hukuman mati kepada mereka berdua ini, dan telah melantik seorang dayang kepada Puteri Hang Lipo yang beragama Islam bagi menggantikan tempat Puteri Hang Lipo yang akan dikahwinkan dengan Sultan Melaka. Di Malaysia sendiri, banyak pertikaian dilahirkan oleh masyarakat, ada yang berpendapat Puteri Hang Lipo merupakan puteri sebenar maharaja China dan sebahagian lagi percaya itu hanyalah dayang kepada puteri tersebut kerana mengandaikan bahawa mustahil maharaja akan mengahwinkan puteri baginda dengan Sultan Melaka. Peristiwa perkahwinan dayang dengan kerajaan luar pernah berlaku semasa pemerintahan Maharaja Terakhir dinasti Song apabila baginda mengahwinkan dayang puteri baginda dengan putera orang Mongol bagi mengelakkan serangan Mongol, itupun dilakukan selepas diberi gelaran puteri kepada dayang tersebut. Memberi gelaran kepada diraja kepada orang bukan keturunan diraja bukanlah sesuatu yang pelik kerana Houyan pernah memberi gelaran putera kepada seorang rakyat yang dating daripada negara musuhnya.

Benarkah Puteri Hang Lipo Dikahwinkan ke Melaka?

Satu persoalan yang mungkin bermain di minda masyarakat ialah benarkah peristiwa Puteri Hang Lipo ini berlaku. Dalam sejarah Melayu telah menyebut tentang Puteri Hang Lipo..

“Maka Titah raja Raja China pada Tun Perpatih Putih:. “Suruhlah anakku Raja Melaka menghadap aku kemari, supaya anakku raja Melaka menghadap aku kemari supaya aku dudukkan dengan anakku puteri Hang Li Po”. Maka Sembah Tun Perpatih Putih:” Tuanku ,akan paduka anakanda raja Melaka, tidak dapat meninggalkan negeri Melaka kerana negeri Melaka permusuhan: Jikalau Tuanku hendak menganugerahkan paduka anakanda itu, marilah patik bawa. InsyaAllah Taala selamat sampai ke Melaka”. Maka Raja China pun memberi titah  pada Li Po , menyuruh berlengkap akan menghantar anakanda baginda ke Melaka seratus buah pilu, seorang menteri besar akan panglimanya, Di Po namanya. Setelah sudah berlengkap maka dipilih oleh raja China anak para menteri yang baik-baik parasnya lima ratus banyaknya diberikan akan dayang-dayang anakanda baginda. Telah itu,maka Tuan Puteri Hang Li Po dan surat itupun diarak orang ke perahu, maka Tun Perpatih Putih dengan Di Po belayarlah ke Melaka membawa tuan puteri anak raja China itu. Ada beberapa lamanya dijalan maka sampailah ke Melaka,maka dipersembahkan oranglah kepada Sultan Mansor Syah mengatakan Tun Perpatih Putih datang membawa puteri China. Maka baginda pun terlalu sukacita mendegarnya, Maka baginda berangkat sendiri mengalukan –alukan had Pulau Sebat. Setelah bertemu, maka seribu kebesaran dan kemulian dibawa masuk , lalu dalam istana. Maka Sultan Mansor Syah pun hairanlah melihat paras tuan puteri anak raja China itu. Maka disambut baginda puteri Hang Lipo itu, disuruh masuk Islam. Telah sudah Islam, maka Sultan Mansor Syah pun berkahwin dengan puteri hang Li Po itu, beranak seorang laki-laki dinamai Paduka mimat,ia beranakkan Paduka Seri China , ayah paduka Ahmad, ayah paduka Isap. Maka segala anak menteri China yang lima ratus disuruh baginda Islamkan, disuruh diam di Bukit China. Maka sampai sekarang bukit itu disebut bukit China. Oa telah menggali perigi di Bukit China itu dan anak cucu orang itulah dinamai biduanda China. Maka Sultan Mansor Syah pun memberi persalinan akan Di Po dan segala menteri China yang membawa anak Raja China itu”.

Tulisan Sejarah Melayu ini telah dijadikan dalil bahawa memang wujud hubungan perkahwinan diraja tersebut dan ia seolah-olah telah menjadi fakta sejarah yang dipegang oleh semua orang di Malaysia tanpa mengira kaum Cina ataupun kaum Melayu. Sesetengah sarjana sendiri tidak menerima Sejarah Melayu sebagai sumber sejarah kerana banyak mengandungi mitos dan cerita rekaan. Lagi pula sejarah Melayu ditulis oleh Tun Seri Lanang yang jarak masa dengan peristiwa tersebut lebih kurang 200 tahun.

Seorang penyelidik yang bernama Kong Yuanzi pula mempertikaikan tentang perkahwinan ini dengan mengemuka beberapa bukti. Lebih menarik mengenai isu ini ialah perkahwinan ini tiada dalam rekod Dinasti Ming sedangkan rekod lain mengenai Melaka dicatat secara terperinci. Jadi berlaku persoalan disini samaada benar atau tidak perkahwinan itu berlaku. Ada sebahagian pula yang berpendapat, Puteri Hang Lipo telah dihantar ke Melaka oleh Zheng He/ Cheng Ho. Namun persoalan asal yang bermain diminda saya ialah bagaimana sesuatu peristiwa penting dalam sejarah China ini tidak ditulis sedangkan beberapa perkahwinan diraja telah ditulis dalma rekod China seperti perkahwinan dengan Xiong Nu dan Tibet mempunyai rekod yang jelas. China adalah sebuah negara yang mementingkan sejarah dan rekod. Maharaja itu sendiri dikatakan mempunyai dua orang yang akan merekod sejarahnya iaitu seorang akan menulis perlakuan raja dan seorang pula akan menulis percakapan raja. Jadi jika ahli sejarah kerajaan China tidak menulisnya nescaya tukang tulis Maharaja ini akan menulisnya. Tetapi perkara itu tidak wujud sama sekali. Ia samalah dengan catatan yang mengatakan Maharaja China menghantar 7 kapal yang berisi jarum yang mana setiap jarum itu mewakili seorang rakyatnya manakala Raja Melaka menghantar 7 biji kapal yang penuh dengan muatan sagu dimana setiap biji sagu tersebut mewakili setiap orang rakyat Melaka, rekod ini tidak wujud di China.

Sejarah Melayu menyatakan secara jelas bahawa Di Po merupakan orang yang bertanggungjawab menghantar Hang Li Po ke Melaka sedangkan dalam beberapa catatan pula menyatakan bahawa yang menghantarnya adalah Zheng He. Jika fakta ini menyebut bahawa Zheng He/ Cheng Ho yang menghantarnya maka ia adalah satu rekaan yang dilakukan oleh masyarakat pada waktu itu. Buktinya, Cheng Ho telah meninggal 20 tahun lebih awal daripada masa Sultan Mansor naik takhtha. Bagaimana orang yang mati boleh bangkit semula dan menjalankan urusan kerajaan ini. Keduanya, pengikut Cheng Ho dalam pelayaran itu seperti Ma Huan , Feng Xin dan Gong Zhen tidak menyebut mengenai puteri Hang Lipo?.

Berdasarkan ini, pada saya beberapa ksimpulan dapat dibuat , bahawa puteri Hang Lipo ini memang tidak wujud dan ceritanya sengaja diada-adakan. Kemungkinan juga puteri China yang dimaksudkan itu ialah anak orang Cina yang sebenarnya bukan berasal daripada keluarga diraja China. Purcell seorang pelajar Portugis menyatakan bahawa Sultan Iskandar Syah yang merupakan raja kedua Melaka pernah berkahwin dengan seorang cina anak kapten kapal.  Jadi ini adalah sesuatu kemungkinan yang berlaku kerana ketiadaan rekod China mengenai hal perkahwinan ini merupakan sesuatu yang tidak boleh diterima.. Apapun terserah kepada pembaca untuk menyokong atau menentang pendapat yang saya kemukakan. 

Sejarah Negara Besut

Papan Tanda Masjid Kampung Raja 

Untuk menjelaskan mengenai daerah Besut secara jelas adalah sesuatu yang agak mustahil. Ini kerana kurangnya sumber yang menerangkan mengenai daerah ini melainkan hanya beberapa sumber seperti penulisan Hikayat Abdullah Munsyi dalam Pelayaran Abdullah ke Kelantan juga kitab karangan seorang Bugis iaitu Raja Ali Haji yang bertajuk Tuhfat al Nafis serta juga sumber-sumber lisan daripada masyarakat tempatan.

Asal-Usul Nama Besut.

Besut bukanlah perkataan dielek yang digunakan oleh masyarakat tempatan. Oleh itu, Besut kemungkinan Besar tidak merujuk kepada sesuatu peristiwa atau tanda tempat seperti Kg Pengkalan Kastam, Kg Raja yang jelas menunjukkan tanda sesuatu tempat. Oleh itu, ada beberapa pendapat yang menyatakan bagaimana Besut mendapat nama. Sumber pertama menyatakan bahawa nama Besut diperolehi daripada perkataan Siam iaitu Be bermaksud “ daerah” dan Sut bermaksud “ yang jauh”. Dikatakan bahawa pada masa ini, Besut merupakan sebuah daerah dibawah naungan kerajaan Siam. Sebuah daerah yang jauh mungkin merujuk kepada jauhnya daerah ini daripada pusat pengtadbiran Siam yang berada di Bangkok. Namun sumber ini masih boleh diperdebatkan lagi. pertama sekali dalam sumber ini tidak menyatakan secara jelas bilakah jangkasamasa dan waktu pentadbiran Siam keatas Besut. Dan bagaimana Siam boleh menguasai Besut sedangkan beberapa negeri di utara Besut  masih  merupakan negeri yang merdeka seperti Patani sekurang-kurangnya sehingga abad ke-19.

Pendapat kedua pula menyatakan nama Besut diperoleh daripada nama seorang ketua suku kaum Pangan yang bernama Besut.  Suku kaum tersebut dikenali sebagai suku kaum Sakai yang telah mendiami kawasan Besut lebih awal sebelum kedatangan en Latif. Besut telah dating dan mendiami kawasan ini selepas Raja Sang Nyanya yang merupakan seorang lanun yang kejam dan zalim meninggal dunia.

Dalam catatan Abdullah Munsyi dan Tuhfat al Nafis pula menyatakan mengenai kisah en Latif yang telah membeli daerah ini dengan segantang mata kail dan permata. Dikisahkan bahawa Cik Latif merupakan seorang saudagar yang sering berulang alik dari Patani untuk menjalankan kegiatan jual beli. Beliau dikatakan berasal daripada Sumatera Indonesia. Dengan menawarkan segantang mata kail dan permata, orang Pangan daripada suku Sakai tersebut telah diminta untuk berpindah daripada situ. Dengan itu, Besut dan pengikutnya telah mudik ke Teluk Bida dan dikatakan mendiami kawasan Hulu Besut sekarang ini. Dengan itu, Cik Latif dan pengikutnya telah membina petempatan dikawasan Sungai Besut dan memberi nama kawasan tersebut Palembang mungkin disebabkan tempat asal beliau ataupun kawasan tersebut seperti Palembang di Sumatera. Palembang telah dijadikan pusat pentadbiran pertama di Besut sebelum Kampung Raja.

Selepas Cik Latif meninggal dunia, Palembang pada masa itu telah menghadapi ancaman lanun yang serius. Pemerintah ketika itu iaitu Cik Kamat telah gagal menyelesaikan masalah tersebut sehingga beliau terpaksa untuk meminta bantuan kerajaan Terengganu untuk menumpaskan lanun di kawasan perairan Palembang pada masa itu. Sultan Mansur 1 ( 1726-1793 ) telah menghantar anak baginda iaitu Tengku Kadir sebagai panglima untuk menghapuskan lanun di kawasan tersebut.Tengku Kadir telah berjaya dalam peperangan tersebut yang mana telah memaksa lanun untuk meninggalkan kawasan Palembang ke kawasan Pulau Perhentian. Tengku Kadir telah dilantik oleh Baginda Sultan Terengganu sebagai pemerintah di kawasan Besut dan Cik Kamat telah dilantik menjadi Orang Besar Besut dan diberikan kawasan Pulau Rhu.  Sepanjang pemerintahan Tengku Kadir beliau telah cuba memperkuatan lagi pertahanan di kawasan ini dengan membina benteng-benteng dikawasan sekitar Sungai Besut dan kawasan sekitar Kota Palembang. Baginda telah memindahkan kawasan pentadbiran dan juga mendiami kawasan yang dikenali sehingga sekarang sebagai Kampung Raja.

Membebaskan Diri Dari Pengaruh Terengganu

Selepas kemangkatan Tengku Kadir, Tengku Ali telah dilantik sebagai pemerintah seterusnya. Tengku Ali pada masa itu telah cuba untuk membebaskan Besut dari pengaruh Terengganu yang dikenali sebagai Perang Besut. Tengku Ali telah bertindak secara sulit untuk memerdekakan Besut dengan cuba mendapat bantuan daripada Kelantan. Beliau telah melakukan pemberontakan keatas Kerajaan Terengganu di Kuala Terengganu pada tahun 1876. Tindakan ini diambil apabila Sultan Omar pada masa itu telah mengawal secara langsung Negeri Besut sehingga minimbulkan rasa tidak puas hati Tengku Ali. Semasa upacara perlantikan Tengku Ahmad sebagai Yam Tuan Muda Terengganu, Tengku Ali tidak hadir dalam majlis tersebut sehingga baginda menghantar rombongan ke Besut dan mendapati Tengku Ali sedang mengumpul kekuatan untuk melakukan pemberontakan dengan bantuan Kelantan. Dengan itu baginda telah menghantar surat kepada kerajaan Singgora, Siam dan Kelantan untuk tidak campur tangan dalam urusan hal-ehwal tanah jajahan Terengganu. Baginda juga telah menyediakan angkatan tentera seramai 8000 orang untuk menyerang Besut dari jalan laut.

Tengku Ali telah melarikan diri ke Kelantan. Dengan itu, Sultan Terengganu telah melantik Tengku Ngah sebagai pemerintah di Kampung Raja. Selepas berlakunya krisis meruncing di Besut antara Tengku Ngah dan Tengku Muda di Kampung Lampu maka Tengku Ngah telah menyerahkan pemerintahannya kepada adiknya Tengku Chik Haji. Bagi menyelesaikan kemelut ini, Sultan telah turun sendiri dan melantik Tengku Chik Haji sebagai Raja Besut kerana kedudukan Kampung Raja yang seperti matahari naik. Tengku Ngah merupakan Raja Terakhir Besut dan baginda telah meneruskan legasi Tengku Chik Haji. Baginda telah mangkat selepas 19 tahun memerintah iaitu pada tahun 1899. Selepas itu, Besut telah diperintah oleh pesuruhjaya yang dilantik oleh Sultan Terengganu.

Benarkan Besut Pernah Berada Di Bawah Kelantan?

Cerita rakyat banyak menyebut bahawa Besut pada mulanya merupakan wilayah Kelantan. Selapas Sultan Kelantan kalah judi maka Besut telah diserahkan kepada Terengganu. Cerita rakyat ini bukan hanya tersebut di kawasan Terengganu dan Kelantan sahaja namun saya pernah mendengar cerita ini daripada orang yang luar daripada Kelantan dan Terengganu bahkan ada pensyarah jabatan Sejarah Upsi sendiri yang berpendapat demikian. Sehingga sekarang saya tidak menemukan peristiwa laga ayam sebagaimana yang dimaksudkan itu.

Namun kisah laga ayam tersebut pernah berlaku semasa pemerintahan Sultan Mansor Terengganu yang juga dikenali sebagai Tun Dalam. Pertandingan laga ayam ini antara baginda dengan orang Bugis dan mempertaruhkan sebahagian daripada negeri Terengganu. Baginda Sultan Mansor amat membenci Bugis kerana Bugis telah menguasai pemerintahan Johor pada masa itu dibawah Sultan Sulaiman Badrol Alam Syah. Sultan Sulaiman Badrol Alam Syah merupakan ayah ipar kepada Sultan Mansor. Semasa pertandingan laga ayam itu, ayam Sultan Terengganu telah mengalami kekalahan dan Besut telah diserahkan kepada Bugis. Semasa Long Yunus ( pewaris raja Kelantan yang diabaikan, namun kemudian menjadi raja Kelantan juga ) dan Long Ghafar dating ke Besut, beliau berdua berasa sedih kerana Besut telah jatuh kepada Bugis. Oleh itu dalam senyap-senyap mereka berdua telah berpakat untuk sekali lagi laga ayam dengan Bugis dengan taruhannya ialah Besut.,Kali ini mereka berdua berjaya mengalahkan Bugis dan Besut sekali lagi di serahkan kepada Terengganu. Kisah kedua menyebut bahawa Sultan Terengganu telah meminta ayam sabung Long Yunus yang terkenal hebat itu. Long Yunus telah membantu Terengganu sebagai membalas jasa Terengganu kerana menolongnya merampas kembali takhtha Kelantan.

Melalui peristiwa ini, dapatlah dirungkaikan bahawa Besut tidak pernah berada dibawah kerajaan Kelantan bahkan hanya dibawah pengaruh Terengganu sehinggalah sekarang. Cerita-cerita yang tersebar dalam kalangan masyarakat itu kemungkinan merupakan salah faham dalam kalangan masyarakat dalam menentukan hakikat sejarah. Mungkin disebabkan Long Yunus yang mengalahkan Bugis maka penduduk dan masyarakat pada masa itu menganggap Besut telah berada dibawah Kelantan dan cerita ini telah diperturunkan dari generasi ke generasi sehingga cerita ini seolah-olah menjadi fakta sejarah….